Sokrates’in Savunması Kitap Özeti | Platon’un Apologia Eseri

“Sokrates’in Savunması”, Antik Yunan filozofu Sokrates‘in Atina’da gençleri yozlaştırmak ve tanrılara inanmamak suçlamalarıyla yargılandığı savunmasını içeren bir eserdir. Platon tarafından kaleme alınan bu diyalog, hem Sokrates’in felsefi düşüncelerini hem de ölüm karşısındaki cesur duruşunu gözler önüne serer. Eser, felsefe tarihinde önemli bir yer tutar ve insanın ahlaki değerlerini, hakikati arama yolculuğunu ve ölümle yüzleşmesini sorgulayan derin bir metin olarak öne çıkar.

Sokrates’in Savunması’nda Temel Temalar

1. Bilgelik ve Cehalet: Sokrates, bilgelik konusundaki en ünlü sözlerinden birini savunmasında dile getirir: “Tek bildiğim, hiçbir şey bilmediğimdir.” O, bu sözüyle insanların cahil olduklarını kabul etmeleri gerektiğini ve yalnızca bilmediğini bilenin gerçekten bilge olabileceğini ifade eder. Bu düşünce, eserdeki en önemli felsefi temalardan biridir.
2. Sorgulamanın Önemi: Sokrates, insanların yaşamlarını sorgulamadan yaşamanın anlamsız olduğunu belirtir. Savunmasında, felsefi sorgulamanın insanların ahlaki doğrulara ulaşmaları için zorunlu olduğunu vurgular. Onun “sorgulanmamış hayat yaşamaya değmez” sözü, bu düşüncenin özüdür.
3. Ölüm Karşısındaki Duruş: Sokrates, ölüm korkusunun bilge bir kişi için anlamsız olduğunu savunur. Ona göre, ölüm bilinmeyen bir deneyimdir ve bu yüzden korkulacak bir şey değildir. Ölüm ya sonsuz bir uykudur ya da ruhun ölümsüz bir boyuta geçmesidir. Her iki durumda da ölüm kötü bir şey değildir.
4. Adalet ve Ahlak: Sokrates, mahkemede Atinalı jüriye hitaben yaptığı konuşmada, adaleti çoğunluğun değil, bireyin vicdanının belirlediğini belirtir. Toplumun baskısına boyun eğmemesi, onun ahlaki değerlerine ve hakikat arayışına olan bağlılığını gösterir.

Sokrates’in Savunması Eylem Planı

1. Bilgelik Arayışı: Kendi cehaletinizi kabul edin. Her zaman daha fazla öğrenmeye açık olun ve her konuda mutlak bilgiye sahip olduğunuzu düşünmeyin. Sokrates’in felsefesi, insanın sürekli olarak kendini ve çevresini sorgulaması gerektiğini öğütler.
2. Sorgulama Alışkanlığı Edinin: Hayatınızdaki önemli kararları ve inançları sorgulayın. Sorgulanmamış bir yaşamın eksik ve anlamsız olduğunu kabul edin. Eleştirel düşünme alışkanlığını günlük yaşamınıza katın.
3. Ölüm Korkusuyla Yüzleşin: Ölümü kaçınılmaz bir gerçek olarak kabul edin ve ölümden korkmaktan ziyade, yaşamın kalitesine odaklanın. Sokrates’in ölüm karşısındaki cesur duruşu, hayatı daha derinlemesine anlamamıza yardımcı olabilir.
4. Ahlak ve Adalet: Kendi ahlaki değerlerinize bağlı kalın ve dışarıdan gelen baskılara boyun eğmeyin. Adaleti sadece dış faktörlere dayandırmak yerine, kendi vicdanınızı rehber alın.

Sokrates’in Savunması’nda Sık Yapılan Hatalar (Blind Spot)

Sokrates’in savunmasını okuyan birçok kişi, onun ölüm cezasına boyun eğmesini yanlış anlar. Sokrates’in amacı ölümü yüceltmek değil, hakikat arayışına olan bağlılığını korumaktır. Ayrıca, felsefesini savunurken toplumun adalet sistemini eleştirdiği de sıkça göz ardı edilir. Oysa Sokrates, adaleti toplumsal normlardan ziyade, bireyin içsel bir değeri olarak görür.

Sokrates’in Savunması ile İlgili Ek Okuma Önerileri

• Platon – Devlet: Sokrates’in adalet, toplum ve birey üzerine düşüncelerinin daha derinlemesine işlendiği bir eserdir.
• Aristoteles – Nikomakhos’a Etik: Sokrates’in ahlak üzerine görüşlerine yakın olan Aristoteles’in etik üzerine düşüncelerini anlamak için mükemmel bir eserdir.
• Cicero – De Officiis (Görevler Üzerine): Sokrates’in felsefesine benzer ahlaki değerler üzerine olan bu klasik eser, Sokrates’in etkilediği düşünce akımlarından biridir.

Sokrates’in Mahkemesi ve Suçlamalar

Sokrates, Atina mahkemesinde iki ana suçlamayla karşı karşıya kalmıştır:

1. Gençleri Yozlaştırmak: Sokrates, gençleri yanlış yönlendirdiği ve toplumun değerlerinden uzaklaştırdığı iddiasıyla suçlanır. Ona göre ise gençlere felsefeyi, yani sorgulama ve düşünme sanatını öğretmek, onları bilinçlendirmek anlamına gelmektedir. Bu suçlama, aslında Sokrates’in gençlerle kurduğu felsefi diyalogların toplumun mevcut düzenini tehdit ettiği düşüncesinden kaynaklanmaktadır.
2. Tanrılara İnanmamak (Dinsizlik): İkinci suçlama, Sokrates’in Atina’nın geleneksel tanrılarına inanmadığı yönündedir. Sokrates’in tanrı anlayışı, dönemin halkının inançlarından farklıdır. O, bir yandan tanrıları reddetmediğini belirtirken, diğer yandan insanları, evrensel ahlaki değerler ve doğrulara yönlendiren bir “içsel ses” (daimonion) tarafından yönlendirildiğini savunur. Bu, onun vicdanı olarak yorumlanabilir.

Savunma Stratejisi: Felsefe ve Diyalog Üzerine

Sokrates, savunmasında suçlamaları reddetmekle kalmaz, aynı zamanda felsefi bir savunma yapar. Onun stratejisi, sadece kendini savunmak değil, aynı zamanda Atina toplumunun cehaletini ve adalet sisteminin çelişkilerini ortaya koymaktır. İşte bu savunma sürecinin bazı temel unsurları:

• Sokratik Yöntem (Diyalektik): Sokrates’in savunmasında sıkça başvurduğu yöntem, karşısındakilere sorular sorarak onların bilgiye ulaşmalarını sağlamaktır. Bu yöntem, bilginin karşılıklı sorgulamalar yoluyla ortaya çıkabileceği fikrine dayanır. Sokrates, mahkeme sırasında da bu yöntemi kullanarak, suçlamaları yapan kişilerin aslında ne söylediklerini tam olarak bilmediklerini göstermeye çalışır.
• Bilgi ve Bilgelik Arayışı: Sokrates, Delphi kahininden aldığı mesajı hatırlatır. Kahin, “Sokrates, Atina’nın en bilgesidir” demiştir. Ancak Sokrates, bunu sorgular ve gerçekten bilgeliğin ne olduğunu araştırmaya başlar. Sonuç olarak, aslında bilge olanın sadece “bilmediğini bilen” kişi olduğunu anlar. Bu süreç onun tüm yaşamını etkiler ve felsefesinin merkezine yerleşir.
• İçsel Ses (Daimonion): Sokrates, tanrıların kendisini belirli ahlaki doğrulara yönlendirdiğine inandığını ifade eder. Bu içsel ses ya da “daimonion“, onun kötü veya haksız bir şey yapmasını engelleyen bir rehberdir. Ona göre, bu ses onu her zaman doğru yolda tutmuş ve yanlış yollara sapmasını önlemiştir. Bu, Sokrates’in vicdanını simgeler.

Ölüm Karşısındaki Cesur Tutumu

Sokrates’in savunmasındaki en dikkat çekici noktalardan biri, ölüm cezası karşısındaki tutumudur. Mahkemeye saygı göstererek kararın sonuçlarına boyun eğer, ancak ölümden korkmaz. Ona göre ölüm, bilinmeyen bir şeydir ve bilinmeyen bir şeyden korkmak, cahil bir davranış olur. Bu yaklaşımını şu iki ana düşünceyle destekler:

1. Ölüm Sonsuz Bir Uykudur: Eğer ölüm, tamamen bir sona erme durumuysa, bu, sonsuz bir uyku gibi olacaktır ve insanın bu durumda acı çekmesi ya da bir zarar görmesi mümkün değildir.
2. Ruhun Ölümsüzlüğü: Eğer ölüm bir başka yaşamın başlangıcıysa, ruh ölümsüz olacak ve daha bilge ruhlarla buluşacaktır. Sokrates için her iki durumda da ölüm kötü bir şey değildir. Bu nedenle, ölümden korkmamak gerekir.

Sokrates ve Atina Demokrasisi

“Sokrates’in Savunması” aynı zamanda Atina demokrasisine yönelik eleştiriler içerir. Sokrates, demokrasinin halkın çoğunluğuna dayalı bir yönetim biçimi olduğunu, ancak çoğunluğun her zaman doğru kararlar vermediğini savunur. Mahkemenin verdiği ölüm cezası kararı da bu görüşünü doğrular niteliktedir. Ona göre, gerçek adalet bireysel vicdandan gelir ve toplumsal çoğunlukların kararları her zaman ahlaki ya da doğru değildir.

Sonuç ve Miras

Sokrates, mahkemede ölüme mahkûm edildikten sonra bile felsefi duruşundan vazgeçmez. Zehir içerek ölümüne kendisi neden olur, ancak bu ölümü kabullenişi, onun adalet, ahlak ve hakikat arayışına olan bağlılığını simgeler. Sokrates, ölümünden sonra bile öğrencileri ve felsefe dünyası üzerinde büyük bir etki bırakmıştır. Onun savunması, günümüzde bile ahlaki değerler, adalet, bilgi ve bilgelik üzerine derinlemesine düşünmeye teşvik eder.

Kitapla İlgili Ekstra Bilgiler

• Platon’un Yazımı: “Sokrates’in Savunması”, doğrudan Sokrates tarafından yazılmamış, onun en sadık öğrencisi Platon tarafından kaleme alınmıştır. Platon, bu eserle hem hocasına saygısını göstermiş hem de Sokrates’in felsefi mirasını koruma altına almıştır.
• Sokrates’in Etkisi: Sokrates’in düşünceleri sadece Platon’u değil, onun öğrencisi olan Aristoteles’i ve sonrasında gelen pek çok filozofu da etkilemiştir. Modern Batı felsefesinin temelleri, büyük ölçüde Sokrates’in felsefi sorgulamaları üzerine inşa edilmiştir.

SSS